STROJNY Władysław (1923-2012) [18-16-16]

STROJNY Władysław [18-16-16], urodzony 17.04.1923 r. w Mikołajowicach, w pow. tarnowskim. Syn Tomasza (z zawodu kolejarza) i Józefy z d. Soboniów. Entomolog, przyrodnik, profesor doktor habilitowany Akademii Rolniczej we Wrocławiu, artysta fotografik. W latach 1929–1933 uczył się w Publicznej Szkole Powszechnej w Mikołajowicach, a następnie w siedmioklasowej Publicznej Szkole Powszechnej w Wojniczu, którą ukończył w 1936 r. Naukę kontynuował w III Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Tarnowie (w 1939 r. uzyskał promocję do IV klasy). W czasie okupacji (1939–1945) pracował początkowo w gospodarstwie rodziców, później przy regulacji Dunajca. W latach 1941–1942 uczęszczał do Szkoły Rolniczej w Wojniczu, a w latach 1943–1944 pracował jako ślusarz, tokarz i spawacz (tzw. Baudienst) na robotach przymusowych w warsztatach kolejowych w Tarnowie. Był członkiem Armii Krajowej i do końca życia pozostał wierny swoim przekonaniom politycznym. W tych niezwykle trudnych czasach nie zaniedbywał edukacji przerabiając na tajnych kompletach kurs IV klasy szkoły średniej. W lutym 1946 r. uzyskał świadectwo dojrzałości w państwowej szkole w Mościcach, a zaraz potem podjął studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym (Sekcja Leśna) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fascynacja Władysława naukami przyrodniczymi zrodziła się na drugim roku studiów pod wpływem wykładów prof. Stanisława Kapuścińskiego. Na późniejsze kształtowanie sylwetki W. Strojnego oraz jego zainteresowanie entomologią i ochroną przyrody niewątpliwy wpływ mieli jeszcze inni profesorowie, a wśród nich tak znani biolodzy, jak Władysław Szafer, Dezydery Szymkiewicz czy Jan Noskiewicz. Chcąc wzbogacić swoją wiedzę praktyczną z zakresu entomologii leśnej oraz ochrony lasu, Władysław Strojny pracował w trakcie studiów jako robotnik w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Przegorzałach pod Krakowem. W lipcu 1950 r. uzyskał tytuł inżyniera leśnika, magistra nauk agrotechnicznych na podstawie pracy: „Rzemlik topolowiec (Saperda carcharias L.) szkodnik topól i wierzb drzewiastych”. W dwa miesiące po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w Zakładzie Zoologii Rolniczej i Entomologii Stosowanej Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, na stanowisku starszego asystenta. W związku z utworzeniem w 1951 r. Wyższej Szkoły Rolniczej (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) przeniósł się do nowo powstającego Zakładu Zoologii na Wydziale Zootechnicznym (obecnie Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt), gdzie pracował do końca życia, kolejno na etatach starszego asystenta, adiunkta, docenta i profesora. Ogrom prac administracyjnych związanych z organizacją Zakładu, który należało tworzyć od podstaw, a także nawał zajęć dydaktycznych nie przeszkodziły młodemu uczonemu w kontynuowaniu badań nad biologią owadów leśnych, zapoczątkowanych w trakcie przygotowywania pracy magisterskiej. Za opublikowaną w 1952 r. w „Polskim Piśmie Entomologicznym” pracę pt. „Szkodniki drewna drzew szybko przyrastających. Część I. Rzemlik topolowiec i rzemlik osikowiec (Saperda carcharias L. i Saperda populnea L., Coleoptera, Cerambycidae)” uzyskał 28 czerwca 1952 r. stopień doktora nauk leśnych na Wydziale Leśnym Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu. Promotorem pracy był Aleksander Kozikowski. Kolejnych siedem artykułów o szkodnikach drzew szybko przyrastających, opublikowanych w latach 1954–1962 w „Polskim Piśmie Entomologicznym” dało podstawę do nadania Władysławowi Strojnemu 29 maja 1962 r., przez Radę Wydziału Hodowli Zwierząt Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, stopnia naukowego doktora habilitowanego. W owym czasie W. Strojny był jednym z inicjatorów opracowania zagadnień dotyczących szkodników leśnych, a Jego prace miały wymiar zarówno teoretyczny, jak i praktyczny. Niedobór surowca drzewnego stanowił problem w wielu krajach, stąd prace te budziły zainteresowanie uczonych i praktyków, m.in. z byłej Czechosłowacji, ZSRR, NRD, Węgier czy Hiszpanii. Prośby o nadbitki publikacji spływały jeszcze wiele lat po śmierci W. Strojnego. W roku 1964 dr hab. Władysław Strojny został kierownikiem Zakładu Gospodarki Łowieckiej i rozpoczął wykłady z hodowli zwierząt łownych na ówczesnym Wydziale Zootechnicznym. W 1967 r. powierzono Mu prowadzenie wykładów z ochrony przyrody, początkowo na Wydziale Rolniczym, a później także na Wydziale Zootechnicznym. W latach 1969–1973 pełnił funkcję prodziekana na Wydziale Zootechnicznym. Po reorganizacji jednostek naukowo-dydaktycznych, w latach 1973–1982 piastował stanowisko dyrektora Instytutu Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej. Za całokształt osiągnięć naukowych i dydaktycznych w październiku 1973 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. W tym okresie, a także w latach późniejszych, zainteresowania naukowe prof. Strojnego koncentrowały się wokół biologii, ekologii, morfologii i faunistyki owadów, głównie chrząszczy z rodziny kózkowatych (Cerambycidae) żerujących w drewnie. Zajmował się również biologią kilku gatunków pasożytniczych błonkówek (Hymenoptera) i muchówek (Diptera). Cykl prac poświęcił biologii i ekologii pszczoły obrostki murówki (Chalicodoma muraria) występującej na jedynym w Polsce stanowisku, w rezerwacie przyrody Skałki Stoleckie niedaleko Ząbkowic Śląskich. W ciągu 30 lat ponad 120 razy odwiedzał rezerwat, co pozwoliło Mu na prześledzenie populacji tego gatunku od pełnego rozkwitu do – spowodowanego działalnością człowieka – wymarcia. Obserwacje te stanowią doskonały przykład precyzji i systematyczności Profesora. Dwie prace, w tym ostatnia opublikowana w 1992 r., poświęcone zostały wędrującym larwom muchówek z rodziny Sciaridae, potocznie zwanych „pleniem”. W. Strojny nie zaniedbywał również tematyki związanej z ochroną przyrody, publikując zarówno prace stricte naukowe, opracowania popularnonaukowe, jak i książki. Do klasyki należą takie pozycje jak: „W świecie owadów” (1957), „Pieniny” (1969, 1987), „Nasze zwierzęta chronione” (1970), „Rośliny chronione w Polsce” (1972), „Zwierzęta w moim obiektywie” (1979), „Nasze drzewa” (1981), „Nasze zwierzęta” (1981, 1986) czy „Rośliny w moim obiektywie” (1990). Prace o charakterze ochroniarskim niosły wyraźne przesłanie: …na nic zdadzą się najlepsze ustawy dotyczące ochrony roślin i zwierząt, jeżeli przeciętny obywatel nie będzie rozumiał idei ochrony przyrody …. Profesor Strojny bardzo dużo czasu poświęcał na propagowanie idei ochrony przyrody, m.in. odpowiadając na listy czytelników, prowadząc konsultacje z instytucjami zajmującymi się tym problemem, czy pracując społecznie w Lidze Ochrony Przyrody. Będąc miłośnikiem sztuki, oprócz książek przyrodniczych publikował albumy dokumentujące architekturę polskich miast – Kłodzka (1967) i Włocławka (1970). W ostatnich latach życia pracował nad tematem „Znaczenie niektórych gatunków owadów w przyrodzie i gospodarce”, będącym częścią problemu: „Badania nad biologią i ekologią zwierząt gospodarczo ważnych”. Jeszcze z czasów pisania pracy magisterskiej datuje się fascynacja profesora Strojnego fotografiką. W późniejszych latach uprawianie fotografii wiązało się z ilustrowaniem prowadzonych przez Niego badań i stało się drugą po nauce, prawdziwą pasją Profesora. Z czasem Władysław Strojny zgromadził ogromną liczbę zdjęć (ok. 100 tys. czarno-białych i kolorowych negatywów), które wykonywał nie tylko w kraju, ale także w trakcie licznych podróży po Europie, Azji i Afryce. Specjalizując się w fotografii przyrodniczej był członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików (od 1954 r.) oraz Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej w Bernie w Szwajcarii (od 1960 r.). Wystawiał zdjęcia przyrodnicze w wielu krajach świata, zdobywając nagrody, dyplomy i uznanie. Fotografie W. Strojnego były wykorzystywane do ćwiczeń i wykładów, do ilustrowania Jego własnych prac naukowych, popularnonaukowych i książek, a także prac innych autorów. Dorobek Profesora to 67 oryginalnych prac naukowych i artykułów, 137 prac popularnonaukowych oraz 25 książek. Ponadto pozostawił makiety zdjęciowe i materiały tekstowe do ok. 20 książek, monografii i albumów, na które nie udało się znaleźć wydawców. Wykształcił trzech doktorów i 30 magistrów. W czasie, gdy pełnił funkcję dyrektora Instytutu, dwóch doktorów pomyślnie przeprowadziło przewody habilitacyjne. Wielokrotnie był powoływany na recenzenta prac doktorskich i habilitacyjnych. Profesor Władysław Strojny należał do Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika, Ligi Ochrony Przyrody, Związku Polskich Artystów Fotografików, Stowarzyszenia Autorów ZAiKS i Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej. Za działalność naukową, dydaktyczną, wychowawczą i społeczną został uhonorowany Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Honorową LOP, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką „Zasłużony dla Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia”, tytułem „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, Złotą Odznaką Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, dyplomem „W dowód uznania za 30-letni wkład pracy poniesiony dla dobra Uczelni”, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, dyplomem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika „Za zasługi i działalność dla dobra Towarzystwa oraz upowszechnianie wiedzy przyrodniczej”, Złotą Honorową Odznaką Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Poza tym był wielokrotnie wyróżniany indywidualnymi Nagrodami Rektora i Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Uwieńczeniem prawie 40-letniej pracy zawodowej było nadanie Władysławowi Strojnemu w grudniu 1988 r. tytułu profesora zwyczajnego. Profesor Strojny był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach i szerokich horyzontach: bibliofilem, filatelistą, miłośnikiem dzieł sztuki, które czasami sam restaurował. Doskonała pamięć, oczytanie i poczucie humoru sprawiały, że w nielicznych chwilach wolnych od pracy był duszą towarzystwa. Charakteryzowała Go wręcz benedyktyńska pracowitość, a Jego dewizą życiową była łacińska maksyma: Nulla dies sine linea („ani dnia bez kreski” – bez posunięcia choć odrobinę naprzód pracy twórczej). Niemniej, codziennie po południu, Profesor zapraszał któregoś z pracowników Katedry Zoologii na słynne herbatki. Można wtedy było usłyszeć wiele historyjek, opowieści i anegdot. Niektóre z nich, wyjątkowo celne i ponadczasowe, warto przywołać: profesorowie dzielą się na: zwyczajnych, nadzwyczajnych i… nienadzwyczajnych, a drobne podarki zjednują bogów i ludzi… a zwłaszcza ludzi. Jednak najczęściej cytowanym powiedzeniem Profesora było: każdy mężczyzna musi mieć jakieś hobby, żeby… nie robił rzeczy jeszcze gorszych. W kwietniu 1955 r. Władysław Strojny ożenił się ze Stanisławą Marią z domu Koprowską, urodzoną w Tarnopolu. Małżonka, z wykształcenia lekarz weterynarii, absolwentka Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, podzielała zainteresowania naukowe Profesora. Państwo Strojni mieli dwóch synów: Pawła Marka, absolwenta Wydziału Mechanicznego Politechniki Wrocławskiej i Marka Krzysztofa, absolwenta Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. Śmierć zabrała Profesora Strojnego przedwcześnie, w wieku 69 lat, kiedy był jeszcze w pełni sił twórczych i zapału do pracy. Zmarł 14 sierpnia 1992 r. Na płycie nagrobnej, zaprojektowanej przez syna Marka, ozdobionej pięknie rzeźbionymi liśćmi dębu, widnieje napis zawierający kwintesencję życia Profesora: PRZYRODNIK ARTYSTA FOTOGRAFIK. (Źródło: Grzegorz Gabryś – Uniwersytet Zielonogórski 2012; strona www)